Shatavari
Shatavari (Asparagus racemosus) w języku sanskryckim oznacza “sto korzeni” albo “kobieta, która posiada stu mężów”. W ajurwedzie jest ono znane przede wszystkim z pozytywnego wpływu na żeński układ rozrodczy. Odżywia go, a także reguluje zaburzenia gospodarki hormonalnej, które mogą wpływać negatywnie na jego funkcjonowanie.
Medycyna ajurwedyjska określa Shatavari jako “Królową ziół”. Pierwsze wzmianki o jej pozytywnym wpływie na ludzki organizm odnaleziono w Rigwedzie i datuje się je na 4500 – 1600 r. p.n.e. Już wtedy Shatavari używane było dla wspierania zdrowia kobiet w różnych fazach ich życia – od początków menstruacji, przez menopauzę i później.
Jednak właściwości i działanie Shatavari nie kończą się na wsparciu dla kobiet. Korzystnie wpływa także na układ trawienny, wzmacnia odporność i działa regenerująco. Jako adaptogen pomaga organizmowi radzić sobie ze stresem.
Shatavari - charakterystyka rośliny
Shatavari, z łaciny Asparagus racemosus, to roślina, która od wieków zajmuje ważne miejsce w ajurwedzie. Znana również jako dziki szparag czy szparag groniasty. W sanskrycie występuje jako satavari i tłumaczona jest powszechnie jako “kobieta, która ma stu mężów”, choć dosłownie oznacza “sto korzeni”.
Botanicznie jest to bylina należąca do rodziny szparagowatych. Jej smukłe łodygi mogą osiągać nawet dwa metry długości, a drobne, pierzaste liście przypominają igiełki. W okresie kwitnienia roślina wytwarza delikatne, białe, pachnące kwiaty, które z czasem przekształcają się w czerwone owoce. Jednak to nie kwiaty czy owoce sprawiają, że shatavari jest tak ceniona – jej prawdziwym skarbem są korzenie.
Pod ziemią shatavari tworzy rozbudowaną sieć mięsistych, bulwiastych korzeni. Jedna roślina może wykształcić nawet 100 bulw, które są wykorzystywane zarówno w kuchni, jak i w medycynie naturalnej. To właśnie korzeń shatavari jest głównym składnikiem suplementów ajurwedyjskich.
Shatavari najlepiej rozwija się w ciepłym, tropikalnym klimacie. Można ją spotkać w Indiach, Nepalu, na Sri Lance oraz w innych częściach Azji Południowej. Roślina rośnie dziko w lasach i na zboczach wzgórz, preferując dobrze przepuszczalne gleby i umiarkowaną wilgotność.
Shatavari - korzyści zdrowotne
- reguluje poziom hormonów
- zwiększa produkcję estrogenu
- wspomaga naturalną płodność
- odżywia żeński układ rozrodczy
- wspiera narządy kobiece w ochronie płodu we wczesnych etapach ciąży
- skuteczny środek wzmacniający po porodzie
- zwiększa laktację u matek karmiących piersią
- zwiększa ilość i poprawia jakość nasienia
- wspomaga funkcjonowanie tarczycy
- łagodzi objawy klimakterium
- zmniejsza rozdrażnienie, przywraca spokój i równowagę
- nawilża błony śluzowe narządów wewnętrznych
- łagodzi stany zapalne
- działa wykrztuśnie, przeciwbakteryjnie i przeciwkrwotocznie
- afrodyzjak
- adaptogen
Shatavari - wskazania
- zaburzenia hormonalne
- zaburzenia owulacji
- zespół napięcia przedmiesiączkowego
- bolesne, nieregularne, obfite krwawienia w trakcie miesiączki
- dolegliwości związane z klimakterium
- rozdrażnienie, bezsenność, wybuchy gorąca
- suchość błon śluzowych
- bezpłodność
- niska liczba plemników i obniżona jakość nasienia
- problemy z laktacją
- stany zapalne błon śluzowych, np. zapalenie okrężnicy, choroba Leśniewskiego-Crohna, czerwonka
- zaburzenia pracy tarczycy
- choroba wrzodowa żołądka, nadkwasota, refluks
- problemy z oddawaniem moczu
U niektórych osób może minąć od 3 do 6 tygodni, zanim organizm w pełni zaaklimatyzuje się do nowego zioła lub formuły. Możesz zdecydować się na powolne zaprzestanie stosowania shatavari po osiągnięciu pożądanego efektu lub kontynuować przyjmowanie go jako codziennego suplementu. Współpraca z praktykiem jest zawsze najlepszym sposobem na ustalenie właściwej dawki i okresu stosowania dla Ciebie.
Badania naukowe nad Shatavari
Istnieje szereg badań nad Shatavari, które wskazują na jego dobroczynny wpływ na organizm. Poniżej przedstawiam dziesięć badań klinicznych przeprowadzonych na ludziach, które oceniały wpływ Shatavari na różne aspekty zdrowia:
1. Wpływ Shatvari na łagodzenie objawów menopauzy
W randomizowanym, podwójnie zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniu oceniano skuteczność i bezpieczeństwo ekstraktu z korzenia shatavari w łagodzeniu objawów menopauzy. Stwierdzono znaczącą redukcję objawów takich jak uderzenia gorąca, nocne poty, bezsenność, lęk, nerwowość, suchość pochwy i spadek libido w grupie przyjmującej shatavari w porównaniu z placebo. Poprawiła się również jakość życia uczestniczek. [1]
2. Wsparcie laktacji u kobiet karmiących piersią
Randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo obejmowało kobiety po porodzie. Zostały podzielone na dwie grupy – jedna otrzymywała suplement zawierający shatavari, a druga placebo. Oceniano ilość produkowanego mleka oraz czas do odczucia pełności piersi. Kobiety przyjmujące shatavari odnotowały istotny wzrost produkcji mleka i szybsze wystąpienie pełności piersi w porównaniu do grupy placebo. Nie zaobserwowano działań niepożądanych. [2]
3. Wpływ shatavari na zdrowie reprodukcyjne kobiet w kontekście stresu
Przegląd literatury naukowej analizujący wpływ stresu oksydacyjnego na kobiece zdrowie reprodukcyjne oraz potencjalne korzyści z zastosowania shatavari (Asparagus racemosus) opublikowany na platformie PubMed. Badania zakładały, że stres fizyczny i psychiczny może negatywnie wpływać na zdrowie kobiet, prowadząc do zaburzeń hormonalnych, problemów z owulacją i obniżonej płodności. Badania podkreślają, że shatavari, stosowane w ajurwedzie, może działać ochronnie na układ rozrodczy dzięki właściwościom antyoksydacyjnym i regulującym poziom hormonów. W efekcie stwierdzono, że Shatavari wykazuje potencjalne korzyści w redukcji stresu oksydacyjnego, co może wspierać zdrowie jajników, poprawiać jakość oocytów oraz wspomagać równowagę hormonalną u kobiet doświadczających problemów reprodukcyjnych. [3]
4. Shatavari a adaptacja mięśni szkieletowych u kobiet po menopauzie
Przeprowadzono badanie randomizowane, kontrolowane placebo. Mające ocenić wpływ suplementacji shatavari na proteom mięśni szkieletowych u kobiet po menopauzie. Analizowano zmiany w szlakach sygnalizacyjnych związanych z adaptacją do treningu. Suplementacja shatavari pozytywnie wpłynęła na zmiany w proteomie mięśni szkieletowych, sugerując wsparcie dla adaptacji mięśni do ćwiczeń. [4]
Badania naukowe nad Amlą
5. Wpływ shatavari na zmniejszenie spadku funkcji mięśni szkieletowych związany z wiekiem
17 młodych i 22 starszych kobiet uczestniczyło w ośmiotygodniowym programie treningu oporowego nóg. Uczestniczki otrzymywały dziennie 1000 mg shatavari lub placebo. Przed i po interwencji oceniano siłę nóg, funkcje nerwowo-mięśniowe oraz przeprowadzano biopsje mięśnia obszernego bocznego w celu analizy proteomicznej.
Suplementacja shatavari zwiększyła obciążenie treningowe u starszych kobiet, co sugeruje poprawę odporności na zmęczenie nerwowo-mięśniowe. Nie zaobserwowano istotnych różnic w przyroście siły mięśniowej po treningu między grupami. Analiza proteomiczna wykazała zmniejszenie ekspresji białek macierzy zewnątrzkomórkowej w obu grupach oraz spadek białek związanych ze skurczem mięśni prążkowanych, transkrypcją i translacją u starszych kobiet. [5]
6. Wpływ Shatavari na zaburzenia lękowe u kobiet w okresie menopauzy
Przeprowadzono badanie, w którym oceniano wpływ ekstraktu z Asparagus racemosus (Shatavari) na objawy lękowe u kobiet w okresie menopauzy. 120 uczestniczek podzielono na dwie grupy: jedna otrzymywała 500 mg ekstraktu z shatavari dziennie przez 12 tygodni, druga placebo.
Grupa przyjmująca shatavari wykazała istotne zmniejszenie objawów lękowych w porównaniu z grupą placebo. Poziomy kortyzolu (hormonu stresu) również były niższe w grupie eksperymentalnej, co sugeruje potencjalne działanie adaptogenne rośliny. [6]
7. Niepłodność męska związana ze stresem oksydacyjnym a shatavari
Badacze analizowali wpływ stresu oksydacyjnego na niepłodność męską oraz potencjalną rolę ziół ajurwedyjskich w łagodzeniu tego problemu. Stres oksydacyjny, wynikający z nadmiaru reaktywnych form tlenu (ROS), może prowadzić do uszkodzenia plemników, wpływając na ich funkcję i żywotność. Autorzy omawiają, jak zioła ajurwedyjskie, takie jak shatavari (Asparagus racemosus), mogą działać jako naturalne przeciwutleniacze, neutralizując nadmiar ROS i poprawiając parametry nasienia. W efekcie stwierdzili, że zioła ajurwedyjskie, w tym shatavari, wykazują potencjał w ochronie plemników przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, co może prowadzić do poprawy płodności mężczyzn. [7]
Połączenia z innymi ziołami
Symbol
Dolegliwość
Połączenie
Schorzenia ginekologiczne
Shatavari + ashoka + róża + kurkuma + mustaka
Zapobieganie poronieniom
Shatavari + manjishtha + ashoka
Osłabienie macicy
Niepłodność (u kobiet i mężczyzn)
Shatavari + ashwagandha + kapikacchu + gokshura + amla
Słaba jakość i ilość nasienia
Shatavari + ashwagandha + kapikacchu + gokshura + amla
Problemy z laktacją
Shatavari + koper włoski + ajmoda
Zapalenie jelit
Shatavari + amla + kutki + manjishtha
Wysoka temperatura w płucach
Shatavari + lukrecja + vasa + neem
Działania wg ajurwedy
Balja: dodaje siły
Vriszja: działa jak afrodyzjak
Vadżikarana: zwiększa popęd seksualny
Rasajana: regeneruje, szczególnie żeński układ rozrodczy
Artavadżanana: wspomaga prawidłowe miesiączkowanie
Vadżikarana: zwiększa płodność
Prajasthapana: zapobiega poronieniom
Odżovardhanam: zwiększa odżas
Stanjadżanana: odżywia mleko matek karmiących piersią
Medhja: działa uspokajająco
Mutravirecana: działa moczopędnie
Śukradżanana: zwiększa produkcję nasienia
Śukraśodhana: oczyszcza nasienie
Raktapittaghna: łagodzi krwawienia spowodowane wysoką temperaturą
Cakszuszja: poprawia wzrok
Śulapraśamana: łagodzi kolki
Właściwości energetyczne
Rasa (smak): gorzki, słodki
Virja (energia): chłodząca
Vipaka (efekt potrawienny): słodki
Guna (właściwości): tłuste, ciężkie
Działanie na dosze: VP-, K+
Dhatu (tkanki): wszystkie tkanki
Srotas (kanały): układ trawienny, oddechowy, rozrodczy żeński
Związki aktywne
Alkaloidy: asparagamina
Glikozydy steroidowe i saponiny: szatawaryna, sarasapogenina, diosgenina
Śluzy
Przeciwwskazania
Nie stosować w przypadku ostrej niewydolności płuc, wysokiego poziomu doszy kapha, a także nagromadzenia toksyn (ama) i słabego ognia trawiennego.
Bibliografia
1. Pole, Sebastian. Medycyna Ajurwedyjska. Fundamenty tradycyjnej praktyki. Galaktyka, 2013.
2. Williamson E., Major herbs of Ayurveda, Churchill Livingstone 2002.
3. Frawley D., Vasant L., Joga ziół, Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin 2001.
4. Simon D., Deepak Ch., The Chopra Center Herbal Handbook . Three Rivers Press, Nowy Jork 2000.
5. Alok S., Jain S.K., Verma A., Kumar M., Mahor A., Sabharwal M., Plant profile, phytochemistry and pharmacology of Asparagus racemosus (Shatavari): A review. Asian Pac J Trop Dis. 2013 Jun;3(3):242–51. doi: 10.1016/S2222-1808(13)60049-3. PMCID: PMC4027291.
6. Bopana N., Saxena S., Asparagus racemosus–ethnopharmacological evaluation and conservation needs. J Ethnopharmacol. 2007 Mar 1;110(1):1-15. doi: 10.1016/j.jep.2007.01.001. Epub 2007 Jan 4. PMID: 17240097.
Badania
[1] Gudise V.S., Dasari M.P., Kuricheti S.S.K., Efficacy and Safety of Shatavari Root Extract for the Management of Menopausal Symptoms: A Double-Blind, Multicenter, Randomized Controlled Trial. Cureus. 2024 Apr 8;16(4):e57879. doi: 10.7759/cureus.57879. PMID: 38725785; PMCID: PMC11079574.
[2] Birla A., Satia M., Shah R., Pai A., Srivastava S., Langade D., Postpartum Use of Shavari Bar® Improves Breast Milk Output: A Double-Blind, Prospective, Randomized, Controlled Clinical Study. Cureus. 2022 Jul 13;14(7):e26831. doi: 10.7759/cureus.26831. PMID: 35974870; PMCID: PMC9375125.
[3] Pandey A.K., Gupta A., Tiwari M., Prasad S., Pandey A.N., Yadav P.K., Sharma A., Sahu K., Asrafuzzaman S., Vengayil D.T., Shrivastav T.G., Chaube S.K., Impact of stress on female reproductive health disorders: Possible beneficial effects of shatavari (Asparagus racemosus). Biomed Pharmacother. 2018 Jul;103:46-49. doi: 10.1016/j.biopha.2018.04.003. Epub 2018 Apr 7. PMID: 29635127.
[4] O’Leary M.F., Jackman S.R., Bowtell J.L., Shatavari supplementation in postmenopausal women alters the skeletal muscle proteome and pathways involved in training adaptation. Eur J Nutr. 2024 Apr;63(3):869-879. doi: 10.1007/s00394-023-03310-w. Epub 2024 Jan 12. PMID: 38214710; PMCID: PMC10948523.
[5] Greed E., Pritchard J., Struszczak L., Bozbaş E., Ek G., Acheson J., Winney B., Qadir A., Wong K.K., Bowtell J., O’Leary M., Shatavari supplementation during eight weeks of resistance training increases training load, enhances skeletal muscle contractility and alters the skeletal muscle proteome in older women. Front Nutr. 2025 Jan 6;11:1498674. doi: 10.3389/fnut.2024.1498674. PMID: 39834460; PMCID: PMC11743497.
[6] Arora N., Banerjee A.K., Molecular docking analysis of shatavarins with female hormonal receptors. Bioinformation. 2024 Jul 31;20(7):775-780. doi: 10.6026/973206300200775. PMID: 39309564; PMCID: PMC11414329.
[7] Malik J., Choudhary S., Mandal S.C., Sarup P., Pahuja S., Oxidative Stress and Male Infertility: Role of Herbal Drugs. In: Roychoudhury, S., Kesari, K.K. (eds) Oxidative Stress and Toxicity in Reproductive Biology and Medicine. Advances in Experimental Medicine and Biology, 2022, vol 1391. https://doi.org/10.1007/978-3-031-12966-7_9
Zobacz również inne zioła w Przewodniku
- pamięć i koncentracja
- energia i witalność
- odporność
- nastrój i stres
- sen
- dla kobiet
- dla mężczyzn
