Wiosna to czas, który dla osób cierpiących na alergie jest wyzwaniem. Im silniejsze dolegliwości związane z pojawieniem się alergenów, tym większe wyzwanie z funkcjonowaniem na co dzień. Najczęściej skupiamy się na symptomach i podejmujemy działania, aby zmniejszyć ich uciążliwość. Warto jednak poznać przyczyny ich powstania i poprzez zmiany na tym poziomie poprawić swoje samopoczucie i zdrowie.
W artykule skupimy się na tym, jak ajurweda może pomóc w identyfikacji przyczyn i znalezieniu sposobów na radzenie sobie nie tylko z objawami alergii, ale też ze źródłem ich zaistnienia. Ajurweda jako holistyczna nauka pozwala bowiem nie tylko na lepsze zrozumienie mechanizmów alergii, ale także na skuteczniejsze dostosowanie stylu życia i terapii, aby zmniejszyć wpływ reakcji alergicznych na codzienne życie osób nimi dotkniętych, o czym też napiszemy.
Alergia – co to takiego?
Alergie są jednym z najczęściej występujących schorzeń na świecie, wpływającymi na życie milionów ludzi. Pomimo że mechanizmy powstawania alergii są coraz lepiej zrozumiałe dzięki postępowi medycyny, liczba osób cierpiących na różne formy alergii wciąż rośnie. Czyni to alergie jednym z najważniejszych wyzwań zdrowotnych współczesności.
Alergia jest charakteryzowana jako nadmierna reakcja układu immunologicznego na substancje, które dla większości ludzi są nieszkodliwe. Te substancje, znane jako alergeny, mogą obejmować pyłki, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego, a nawet niektóre pokarmy czy leki.
Jaki jest mechanizm działania alergii?
Proces alergii rozpoczyna się, gdy układ odpornościowy błędnie identyfikuje te bezpieczne substancje jako zagrożenie. W odpowiedzi na to układ odpornościowy produkuje przeciwciała klasy IgE, które mają za zadanie zwalczać alergeny. Mechanizm ten jest zasadniczo przeznaczony do ochrony organizmu, ale w przypadku alergii prowadzi do niepożądanych efektów.
Po pierwszym kontakcie z alergenem, w procesie zwanym uczuleniem, układ odpornościowy zapamiętuje substancję i przy kolejnym kontakcie szybko reaguje. Przeciwciała IgE, specyficzne dla danego alergenu, aktywują komórki zwane mastocytami i bazofilami. Są one rozsiane po całym ciele, szczególnie w tkankach granicznych takich jak skóra, płuca, przewód pokarmowy oraz w nosie i oczach.
Gdy alergen ponownie dostanie się do organizmu, przyczepia się do przeciwciał IgE na mastocytach i bazofilach, co prowadzi do ich aktywacji. Aktywowane uwalniają szereg mediatorów zapalnych, które odpowiedzialne są za typowe objawy alergiczne, takie jak swędzenie, katar, łzawienie oczu, obrzęki i czerwoność skóry.
W zależności od rodzaju alergenu i drogi jego dostania się do organizmu, objawy mogą być miejscowe lub ogólnoustrojowe. Na przykład alergeny wdychane, jak pyłki, mogą prowadzić do alergicznego nieżytu nosa lub astmy. Alergeny pokarmowe natomiast mogą wywołać objawy związane z układem pokarmowym, jak ból brzucha, czy nudności.
W jaki sposób ajurweda widzi alergie?
Medycyna ajurwedyjska dostarcza unikalnej perspektywy na przyczyny i leczenie alergii. Według tej holistycznej nauki, alergie są rezultatem zaburzeń dosz – fundamentalnych energii kierujących naszym zdrowiem. W ajurwedzie wyróżniamy trzy dosze: Vata, Pitta i Kapha, a każda z nich odpowiada za różne funkcje w ciele i umyśle. Odpowiednie zrozumienie i zbalansowanie tych dosz może pomóc w łagodzeniu objawów alergii.
O co chodzi z tymi doszami? Ajurweda wskazuje, że większość przypadków alergii i reakcji alergicznych, bo około 80%, jest ściśle związana z naszą konstytucją urodzeniową – prakriti. Przekłada się to w sposób analogiczny. Jeśli jesteś osobą vata prakriti, to najprawdopodobniej zmagasz się z reakcjami alergicznymi typu vata. Reakcja alergiczna danego typu pojawia się tym bardziej, gdy vikriti (konstytucja oparta na obecnym stanie organizmu) wskazuje zaburzenie doszy vata. Podobnie ma to miejsce w przypadku pozostałych dosz.
Jedna istotna rzecz. Pamiętaj o tym, że na stan naszego organizmu wpływa wiele czynników. Dlatego ajurweda nie mówi, że wszystko odbywa się w taki właśnie sposób. Stąd określenie zasady, od której mogą zaistnieć wyjątki. Może bowiem zdarzyć się tak, że przy stosowaniu specyficznej diety, bądź pod wpływem czynników środowiskowych , emocjonalnych, czy jeszcze innych, w których funkcjonujemy na co dzień, dojdzie do tego, że osoba, która jest kapha prakriti może doświadczyć zaburzenia doszy vata, co wpłynie na pojawienie się objawów alergii typu vata właśnie.
Poniżej znajdziesz informacje o tym, czym charakteryzują się alergie każdego z trzech podstawowych typów (vata, pitta, kapha). Przy ich opisie znajdziesz też wskazówki jak w przypadku ich zaistnienia postępować.
Jeśli masz problem z określeniem swojej konstytucji urodzeniowej, czy typu zaburzeń w obrębie reakcji alergicznych, spokojnie. Zerknij jeszcze niżej. Znajdziesz tam listę i krótki opis narzędzi, które ajurweda zaleca jako skuteczne dla każdego typu alergii.
Dosze i alergie
Każdy typ alergii w oparciu o trzy konstytucje opisany poniżej będzie zawierał informacje na temat:
- najczęściej występujących objawów, które są charakterystyczne dla danego typu alergii,
- pokarmów, które mogą wpływać na zaostrzenie reakcji alergicznych,
- wskazań dotyczących środków zaradczych, które będą najskuteczniejsze dla danej doszy.
Alergie typu vata
Jeśli chodzi o alergie typu vata, to najczęściej dotykają one przewodu pokarmowego. Doświadczając ich możesz zaobserwować takie objawy jak: odbijanie, wzdęcia, gazy, bulgotanie w jelitach. Może pojawiać się też dyskomfort trawienny, kolka jelitowa, czy ból brzucha. Objawy mogą również wiązać się ze zwężeniem kanałów, o czym świadczą takie objawy jak świszczący oddech, czy ból głowy. Ajurweda wlicza tutaj też kichanie, dzwonienie w uszach, bóle stawów, rwę kulszową, a także drżenie i skurcze mięśni. Alergie typu vata objawiają się też bezsennością i koszmarami sennymi.
Zaburzenia równowagi doszy vata wpływa na pojawienie się nadwrażliwości pokarmowej na surowe pokarmy, różne rodzaje fasoli (np. czarnej, pinto, czy adzuki) i niektóre białka zwierzęce (np. wieprzowinę). Wszystkie te produkty mogą zaostrzyć alergie typu vata.
Jak powrócić do równowagi? Kiedy zaczynasz dostrzegać nasilanie się dosyz vata w ciele, to przede wszystkim… zwolnij. Pamiętaj o utrzymywaniu ciepła ciała, nawadniaj się i stosuj dietę łagodzącą vata. Alergie tego typu możesz łagodzić ciepłymi herbatami ziołowymi z dodatkiem odrobimy oleju sezamowego lub czystego ghee. Pozwoli to przeciwdziałać suchości vaty. Możesz też sięgnąć po ciepłe i uziemiające zioła takie jak ashwagandha, bala, czy vidari.
Alergie typu pitta
Występowanie alergii typu pitta związane jest z sytuacją, kiedy to gorące i ostre alergeny wejdą w kontakt z naszą skórą, przez którą przedostaną się do krwioobiegu. Dlatego też alergie typu pitta objawiają się najczęściej poprzez reakcje skórne. Zalicza się do nich pokrzywkę, wysypkę, swędzenie, ale też alergiczne zapalenie skóry i egzemę. Wśród reakcji alergicznych pojawia się też często przekrwienie oczu. Dolegliwości mogą też pojawić się w obrębie przewodu pokarmowego. Są to: zgaga, niestrawność żołądkowa, rozstrój żołądka, nudności, czy wymioty. Uderzenia gorąca są kolejnym objawem, jaki ajurweda przypisuje alergiom typu pitta.
Zaburzenia równowagi doszy pitta wywołują nadwrażliwość pokarmową, a także alergie na gorące i pikantne potrawy, na owoce cytrusowe i inne kwaśne. Wśród innych pokarmów, podnoszących dosze pitta znajdziesz: pomidory, ziemniaki, bakłażany i produkty fermentowane. Wszystkie te produkty mogą zaostrzyć alergie typu pitta.
Jak powrócić do równowagi? Przy wysokim poziomie pitty przede wszystkim… zachowaj spokój. Unikaj intensywnych ćwiczeń, zwłaszcza w południe. Zastosuj też dietę uspokajającą doszę pitta. Dużym wsparciem będą zioła, które mają właściwości chłodzące i oczyszczające. Poza tym, biorąc pod uwagę, iż ajurweda wskazuje na powinowactwo doszy pitta do krwi, to oczyszczanie krwi będzie tutaj również pomocne. Na podstawie tego zaleca się stosowanie takich ziół jak shatavari, guduchi, shanka bhasma, czy neem.
Świetnym ziołem do stosowania w przypadku alergicznych problemów skórnych jest świeża kolendra. Wystarczy pęczek liści kolendry wrzucić do blendera, zalać pół szklanki wody zmiksować. Po odcedzeniu sok wypić. Pozwoli to na schłodzenie i uspokojenie oraz równowagę płynów w skórze. Pozostały miąższ można zastosować miejscowo na podrażnioną skórę.
Alergie typu kapha
Alergie typu kapha według ajurwedy zaostrzają się głównie w sezonie wiosennym. Związane jest to bezpośrednio z dużym natężeniem w powietrzu alergenów pyłkowych. Objawy tego typu alergii to przede wszystkim podrażnienie błon śluzowych, katar sienny, kaszel i przekrwienia. A także pojawiające się często przeziębienie i infekcje zatok, zatrzymywanie w organizmie wody, a nawet zaburzenia snu. Wśród objawów wymienia się też przekrwienia oskrzeli i astmę. Alergie typu kapha mogą też przejawiać się w przewodzie pokarmowym, w którym wpływają na pojawienie się uczucia ciężkości w żołądku, czy spowolnienie trawienia.
Zaburzenia równowagi doszy kapha może skutkować nadwrażliwością pokarmową, czy wręcz alergią na produkty mleczne (np. mleko, jogurt, sery), pszenicę, ogórki, czy arbuzy. Wszystkie te produkty mogą zaostrzyć alergie typu kapha.
Jak powrócić do równowagi? Zrównoważenie zaburzonej doszy kapha powinno zakładać głównie zadbanie o zachowanie ciepła i suchości. Jeśli czujesz, że kapha jest w nierównowadze, to unikaj drzemek w ciągu dnia, postaraj się wpleść aktywność fizyczną w codzienność, a także stosuj dietę łagodzącą kapha. Warto sięgnąć po oczyszczające herbaty ziołowe, które pomogą w upłynnieniu, wysuszeniu i w ostateczności wyeliminowaniu nadmiaru kaphy. Ciepłe i stymulujące zioła będą sprzymierzeńcem w usuwaniu nadmiaru kaphy z klatki piersiowej i żołądka. W efekcie zrównoważysz płyny w tkankach i przywrócisz agni (ogień trawienny) do równowagi. W ramach ziołowego wsparcia trawienia ajurweda zaleca wodę z imbirem lub sięgnięcie po triphalę.
Jeśli alergia typu kapha jest szczególnie uciążliwa, to warto na przełomie zimy i wiosny zaplanować oczyszczanie według zasad ajurwedyjskich. Pozwoli to na oczyszczenie żołądka i płuc z nadmiaru kapha, co jest najczęstszą przyczyną występowania alergii typu kapha. W pozostałym okresie, zwłaszcza wiosną, warto robić sobie cyklicznie jednodniowy post. Nie musi to być post ścisły. Wystarczy zastosowanie monodiety z kitchari raz w tygodniu. Pozwoli to zachować doszę kapha w równowadze. Jeśli dolegliwości są bardzo uciążliwe i te działania nie przynoszą efektu, to można rozważyć udanie się na panchakarmę i odbyć tą intensywną terapię pod okiem wyspecjalizowanego praktyka ajurwedy.
Ogólne wskazówki ajurwedyjskie przy występowaniu alergii
Istnieje szereg wskazówek ajurwedyjskich, które można skutecznie stosować w przypadku alergii każdego typu. Wśród nich znajdują się:
- unikanie alergenu
- wspieranie silnego i zdrowego agni
- jako priorytet warto obrać właściwe łączenie żywności
- stosować dietę uspokajającą doszę, która jest zaburzona
- oczyszczanie organizmu
- oczyszczanie i smarowanie kanałów nosowych
- płukanie gardła
- medytacja dla zmniejszenia stresu
- pranajama
- joga
Szczegółowo sposoby te opiszę w kolejnym wpisie 🙂
