Mówiąc o ajurwedzie najczęściej zaczyna się od pojęcia dosz jako podstawowych energii, które określają wiele naszych zachowań i preferencji. Czy zastanawialiście się jednak skąd one pochodzą? Rozważaliście dlaczego posiadają takie a nie inne cechy? Wpływ na to ma podstawowy budulec natury, którym są żywioły. Koncepcja pięciu żywiołów jest bowiem najbardziej fundamentalną zasadą nauki, jaką jest ajurweda.
Bardzo podoba mi się opis żywiołów nakreślony przez Vasanta D. Lada, więc na tej podstawie powstał ten artykuł. Znajdziesz tu troszkę naukowo-psychologiczno-filozoficznej wiedzy w tym zakresie 🙂
Pięć żywiołów
Każda materia – organiczna, czy nieorganiczna – posiada w sobie każdy z pięciu żywiołów w rożnych, nazwijmy to proporcjach. Funkcjonowanie i zależności pomiędzy żywiołami określa się jako następujący w określonej kolejności proces. Jest to proces przejawiania się Świadomości Kosmicznej, tego jak się ona kształtuje. I tak kolejno mamy następujące po sobie żywioły:
- przestrzeń (eter),
- powietrze,
- ogień,
- woda,
- ziemia.
Teraz w kilku słowach o każdym z nich. W tych krótkich opisach znajdziesz też odniesienie do tego, jakie elementy naszego ciała związane są z poszczególnymi żywiołami i za co odpowiadają w kontekście psychologicznym.
Eter
Jest bezforemny i nieruchomy. To subtelny żywioł charakteryzujący się pustką i lekkością. Jest jednocześnie wszechprzenikający i wszechobecny. Przestrzeń można określić jako energię atomową, która manifestuje się w momencie, gdy do czynienia mamy z wibracjami czystej świadomości.
Eter kojarzony jest z dźwiękiem, a co za tym idzie ze zmysłem słuchu. To jednak nie wszystko. Do przestrzeni w ciele zalicza się: usta, nos, układ pokarmowy, a także drogi oddechowe, klatkę piersiową i brzuch.
Element ten jest nam niezbędny do życia. To dzięki niemu możemy przemieszczać się, komunikować, rozwijać i wzrastać. Dzieje się tak dlatego, że to właśnie przestrzeń zapewnia nam pod względem psychologicznym poczucie wolności i spokoju. To dzięki tym cechom eter odpowiada za miłość i współczucie. A dzięki połączeniu tego wszystkiego mamy możliwość ciągłego rozwijania swojej świadomości.
Nie zapominajmy o dualnościach, czyli o dwoistości. Wspomniałam wyżej o tych pozytywnych cechach i uczuciach. W kontekście każdego z żywiołów jednak dostrzec możemy, iż odpowiadają za skrajności, w chwili, kiedy dochodzi do zaburzenia ich równowagi. I tak przestrzeń wpływa również na odczuwanie przez nas izolacji, czy oddzielenia, pustki (czyli jednej z cech podstawowych eteru). To ona odpowiada też za pojawienie się takich uczuć jak lęk, czy wszelkie obawy. Związane jest to z bezforemnością i subtelnością przestrzeni, która może dawać poczucie braku ugruntowania, co daje odczucie zagubienia.
Powietrze
Jakie są cechy powietrza? Samo w sobie jest ono lekkie, przezroczyste, nie ma formy. W przeciwieństwie do nieruchomej przestrzeni, jest ono w ciągłym ruchu. Powietrze ma możliwość wpłynąć do eteru i robi to w momencie pojawienia się świadomości. Tutaj do czynienia mamy już z energią elektryczną. Dzięki żywiołowi powietrza bowiem elektron może się poruszać.
Mimo bezforemności powietrza ajurweda łączy je z dotykiem. Jako żywioł będący w ciągłym ruchu, w naszym ciele określa go to, co się porusza. Powietrze przejawia się więc w ruchu mięśni, oddechu (poruszaniu się płuc), czy biciu serca. Podobnie według tej zasady działają impulsy nerwowe, czy zmysłowe, które przepływają przez nasz organizm. Powietrze odpowiada zatem za oddychanie, trawienie, ruchy jelit oraz wydalanie.
Zasada powietrza ma też odzwierciedlenie w naszej psychice. Podobnie jak przestrzeń – dwojako. Powietrze związane jest bowiem z przepływem myśli i pragnień, a także z naszą wolą. Może zatem dawać szczęście, radość, pobudzenie, czy odświeżenie, ale odpowiada również za pojawienie się lęków, obaw i zagubienia, czy ogólnej nerwowości.
Ogień
Gorąco, suchość, ostrość, przenikanie i świetlistość – są cechami charakterystycznymi dla ognia. Jest on aktywny, a co za tym idzie zmienny. Ogień powstaje w konsekwencji poruszania się powietrza. Ruch ten bowiem wytwarza tarcie powodujące pojawienie się ciepła, czyli ognia. Energetycznie ogień jest energią emanującą, co znaczy, iż już na poziomie atomowym objawia się poprzez falę kwantową. To w tej właśnie postaci dochodzi do emanowania ciepłem i światłem przez atom.
Jeśli chodzi o ludzkie ciało, to nasz „ogień” umiejscowiony jest w splocie słonecznym (nie przez przypadek taka nazwa – w naszym Układzie Słonecznym bowiem to Słońce stanowi źródło światła i ognia). W kontekście fizycznym do jego funkcji zalicza się przede wszystkim regulowanie temperatury organizmu. Co więcej pierwiastek ognia odpowiada za nasz metabolizm, a więc za wszystkie te elementy, które się z nim wiążą, a więc za trawienie, wchłanianie oraz przyswajanie. Ajurweda łączy też ogień ściśle ze wzrokiem.
Pod względem psychologiczno-emocjonalnym ogień to inteligencja. To właśnie on stanowi siłę napędową do podejmowania i dokonywania przemian. Co więcej jest niezbędny do procesów takich jak zrozumienie i docenianie, ale także zwracanie uwagi, czy umiejętność wyrażania uznania. Z tych mniej przyjemnych uczuć i emocji, ogień odpowiada za odczuwanie złości i nienawiści. Co więcej stoi też za zazdrością, krytycyzmem oraz ambicją i rywalizacją.
Woda
Wodę cechuje płynność, ciężkości, a jednocześnie miękkość. Co więcej jest lepka i gęsta, zimna oraz spoista (czyli zwarta). Woda to energia chemiczna, gdyż łączy cząsteczki. Jest ona też wszechistniejącym rozpuszczalnikiem.
W kontekście fizycznym ajurweda wskazuje na ścisłe powiązanie wody ze zmysłem smaku. A dlaczego? Ponieważ to właśnie wilgoć powoduje, iż czujemy smak. Co więcej żywioł wody w naszym ciele występuje w postaci osocza, surowicy, śliny, wszelkich wydzielin, w tym moczu i potu, czy płynu mózgowo-rdzeniowego. Nie jest chyba niczym nowym informacja, że jest ona niezbędnym elementem zapewnienia nam odżywiania i utrzymania życia. Woda bowiem jest jednym z podstawowych czynników, które zapewniają przeżycie na poziomie komórkowym.
Na polu psychologicznym woda wiąże się z zadowoleniem i miłością, a także współczuciem. Zaburzenia jednak mogą wywoływać pragnienie, a także tworzyć obrzęki. Poza tym to właśnie woda odpowiada za powstawanie otyłości.
Ziemia
Z żywiołem ziemi wiążą się takie cechy jak: twardość, ciężkość, nierówność, gęstość. Ziemia sama w sobie nie ma określonych wymiarów, a jeśli chodzi o przemieszczanie się, to robi to wolno. Spośród wszystkich żywiołów jest ona najbardziej stała i nie jest ani ciepła, ani zimna. Energetycznie jest to żywioł o energii mechanicznej, czy fizycznej. Wiedza ajurwedyjska utożsamia ziemię ze skrystalizowaną, zestaloną już świadomością.
W kontekście naszego ciała ziemia to zmysł węchu. Z tego żywiołu wywodzą się wszelkie stałe elementy w naszym organizmie, a więc są to koci, chrząstki, a także paznokcie, zęby, skóra, czy włosy. To właśnie ziemia odpowiada za naszą siłę i wytrzymałość oraz nadaje ciału strukturę.
Jak się ma ziemia do naszych emocji? To ona pobudza w nas takie uczucia jak przebaczenie, czy wsparcie. Daje też nam ugruntowanie i przestrzeń do wzrastania. Poza tym ziemia odpowiada za przywiązanie i chciwość, czy przygnębienie. W przypadku, kiedy dochodzi do jej niedobou wywołuje w nas to poczucie braku ugruntowania i osadzenia.
Człowiek, koncepcja żywiołów, ajurweda
Każda komórka ludzkiego ciała posiada w sobie element każdego z pięciu żywiołów. Zatem mają one na nas wpływ już od poziomu komórkowego. Stałym zmianom ulegają jednak proporcje występowania w naszym organizmie tych elementów. Ich proporcja ulega ciągłym przemianom w naszym otoczeniu i w nas. Uzależnione jest to od wielu czynników, do jakich zaliczyć można chociażby pory roku, czy pogodę. Podobnie etapy w życiu, a nawet pory dnia charakteryzują się różnorodnym ich podziałem.
To, że przemiany te zachodzą wokół nas, powoduje, iż również wewnętrznie odczuwamy zmiany podziału żywiołów. Dlatego też tak naturalne jest dostosowywanie się naszego organizmu do tych przemian. Czasami jest to tak naturalne, że nie dostrzegamy tego. Jeśli się jednak nad tym zastanowimy, to wybór ubioru, czy pożywienia, bądź miejsca pobytu w zależności od pory roku i warunków panujących w przyrodzie są nierozerwalnie związane z odczuwaniem zmian równowagi żywiołów. Dostosowywanie się do nich natomiast pomaga nam przetrwać i zachować zdrowie. Często robimy to intuicyjnie. Niekiedy jednak te przemiany są tak subtelne, że ciężko nam odnaleźć źródło i kierunek nierównowagi.
Wiedza ajurwedyjska na podstawie koncepcji tych pięciu żywiołów wskazuje na istnienie trzech dosz, które są podstawowymi energiami obecnymi we wszystkim. Na tej podstawie łatwiej jest nam odnaleźć miejsce, w którym równowaga żywiołów jest zaburzona, a w konsekwencji podjąć działania do jej przywrócenia.
O doszach możesz poczytać tutaj:
